Tarihsel süreçleri içerisinde, birçok dinden, ırktan, mezhepten ve kültürden olan değişik uygarlıklara ev sahipliği yapmış olan Mardin, bu kültürel zenginliğini mutfağına da yansıtmayı başarmış olması açısından Mardin mutfağı, Türk mutfağı içerisinde önemli bir yer edinmiştir. Kendine özgü olan Mardin yöresel yemekleri, değişik içerikleri ile bir lezzet yumağı oluşturmaktadır.
Güney ve Doğu Anadolu bölgesinde etkili olan bol baharat kullanma alışkanlığı, Mardin’de de etkisini göstermektedir. Bölgenin bilinen en ünlü yemekleri, merkezde de yapılıyor olmasına rağmen genel olarak köylerde tüketilmekle birlikte et ve süt ürünlerine, hemen hemen tüm yemeklerde rastlanılmaktadır. Mardin yemeklerinde, sebze kullanımı oldukça sınırlıdır. Pazardan alınan biber, patlıcan, domates gibi sebzeler, kurutularak kışa hazırlık yapmak için ya da salça yapmak için kullanılır. Kışlık olarak hazırlanan yiyeceklerin en başında bulgur ve şehriye gelirken kavurma, sucuk, üzüm sucuğu gibi yiyeceklerde evde hazırlanan kışlık yiyecekler arasındadır. Bölge içerisinde tüketilen en yaygın yiyeceklerin çiğ köfte ve pilav olması, bulgurun beslenme kültürü içerisindeki önemini artırmaktadır.
Mardin mutfağının en büyük özelliği olarak, bölgede yetişen baharatların çeşitliliği, yemekler yapılırken gösterilen özen ve et ile uyumununun yanısıra hazırlık süresinin uzun bir zaman dilimine yayılması da gösterilebilir.
Tarçın, kişniş, mahlep, zencefil, yeni bahar, sumak, pul biber ve badem gibi baharatlar, “Mardin Mutfağı”na zenginlik katan malzemeler olarak değerlendirilmektedir. Mardin’e özgü yemeklerden bazılarını ismen belirtecek olursak; lebeniye, kelle paça, çorten, un çorbası pilavlardan; şehriyeli bulgur pilavı, ciğer pilavı, kinneberli pilavı, et yemeleri; kibbe, fikriye, alluciye, dobo, etli ekmek, Mardin çiğ köftesi, hamur işleri; sembüsek, cevizli börekşeklinde sıralama yapabiliriz.
Bunlara ek olarak; Mardin içerisinde yöresel olarak pişirilen yemek çeşitlerini kategorize ederek sıralayacak olursak;
Mardin Yöresel Yemekleri
• Köfteler: İçli köfte (ikbebet), mercimekli köfte, Mardin çiğ köftesi, cevizli içli köfte, Aya köfte (ırok)
• Et yemekleri: Malzum, kibbe, kelle paça, dobo, firkiye, havuç türlüsü
• Hamur işleri: Sembusek, lor böreği, kişnişli ve pul biberli tandır çöreği, cevizli börek, susamlı patates böreği, zencefilli börek
• Zeytinyağlılar: Yaprak sarma, Kıneble, melemen, nohut meftunesi
• Tatlılar: Davk bi dips, aşure, zerde, zingil, kahıyye, peynir helvası, harire, Davk İl May
• Çerezler: Şekerli leblebi, badem şekeri, ıbzor, cevizli bademli sucuk (ikude), kavun çekirdeği, karpuz çekirdeği, bıtım, mahlep, pestil
• Kızartma ve mezeler: Patates, patlıcan, semizotu tavası, biber, kabak ve havuç kızartmaları
• Dolmalar: Patlıcan dolması, kabak dolması, hindi dolması, işkembe dolması, kaburga dolması, güvercin dolması, kuzu dolması, domates dolması, tavuk dolması
• Çorbalar: Lebeniye, nohut çorbası, Ginedir çorbası, un çorbası
• Pilavlar: Şehriyeli bulgur pilavı, Gasore, Ihşene, mercimekli pilav, çoban pilavı, kınepleli pilav,
• Kebaplar: Soğan kebabı, patates kebabı
• İçecekler: Mırra, sumak, nar suyu, likör